पीताम्बर भण्डारी : समाजसेवा, जनसंघर्ष र सिर्जनाको त्रिवेणी प्रतिभा - मातृका पोखरेल

साहित्यकार पीताम्बर भण्डारी सत्तरी वर्षको उमेर व्यतित गरेर २०७४ फागुन १० गते हामी सबैसँग सदाका लागि विदा हुनुभयो । उहाँ जति समय बाँच्नु भयो सामाजिक सेवा, प्रगतिवादी साहित्य र जनपक्षीय राजनीतिको अभियन्ता भएर जीवनका उर्वर समयहरू नेपाली समाजलाई अर्पण गरेर बाँच्नुभयो । सबैले जीवनको महत्त्वका बारेमा यसरी सोच्दैनन् पनि र व्यवहारमा लागु पनि गर्दैनन् । समाजमा थोरै मानिसहरू मात्र हुन्छन् जीवनलाई देश र समाजको हितसँग जोड्ने । पिताम्बर भण्डारी त्यस्तै थोरै मानिसभित्र पर्नुहुन्थ्यो । व्यक्तिगत स्वार्थभन्दा वाहेकका यी तीनै क्षेत्रबाट उहाँले समाजमा मनग्गे योगदान गर्नुभयो ।

पिताम्बर भण्डारीलाई सम्झँदा मेरा अघिल्तिर प्राय: प्रगतिशील लेखक सङ्घका गतिविधि र प्रतिगमन विरुद्धको आन्दोलन बढि मात्रामा आउने गर्छ । उहाँसँगको मेरो पहिलो सम्बन्ध प्रगतिशील लेखक सङ्घका कार्यक्रमहरूले विकसित गरायो । सडक सङ्घर्ष र राजतन्त्र विरोधी आन्दोलनले आत्मीय बनायो । प्रत्येक पटक काठमाण्डौ आउँदा उहाँ मेरो रत्नपार्कको जागिरे कार्यालय नेपाल विद्युत प्राधिकरण निस्किएर र बोलाएर हिँड्नु हुन्थ्यो ।

२०५८ सालतिरको हिउँदको कुनै महिनाको कुरा हो । साथीहरूसहित् म पनि प्रगतिशील लेखक सङ्घ, सिन्धुपाल्चोकको सम्मेलनमा चौतारा पुगेको धमिलो सम्झना छ । त्यो सम्मेलनबाट उहाँ अध्यक्षमा निर्वाचित हुनुभएको सम्झिन्छु । प्रगतिशील लेखक सङ्घको सिन्धुपाल्चोकमा उहाँसँग मेरो अर्को संयोग पनि पऱ्यो । करिब आठ वर्ष अध्यक्षको जिम्मेवारी पुरा गरेर वि.सं. २०६६ सालको जेठ महिनामा दोस्रो जिल्ला सम्मेलन गरेर उहाँ विदा हुन लाग्दै हुनुहुन्थ्यो । त्यो सम्मेलनका लागि जिल्ला अध्यक्ष पीताम्बर भण्डारीको अनुरोध अनुसार केन्द्रीय समितिबाट साथीहरूले मलाई जान आग्रह गर्नुभयो ।सिन्धुपाल्चोकको सदरमुकाम चौतारामा भएको त्यो सम्मेलनको उद्घाटन सत्रमा तत्कालिन एकीकृत नेकपा माओवादी सिन्धुपाल्चोकका नेता सुबोध सापकोटा र नेकपा एमाले सिन्धुपाल्चोकका नेता सरेश नेपालका बिचमा भएको वाकयुद्धले सम्मेलन सफल हुँदैन कि भन्ने म भित्र एउटा आशंका पैदा थियो । मैले मञ्चमा कार्यक्रमको सभापति रहनुभएको अध्यक्ष पीताम्बर भण्डारीसमक्ष यो शंका व्यक्त गरेँ । उहाँले मलाई यहाँको स्थानीय राजनीति यस्तै हो, केही फरक पर्दैन भनेर वारम्बार आश्वस्त बनाइरहनु भएको थियो । तर पछि पीताम्बर भण्डारी, माधव सापकोटा, सरेश नेपाललगायतले प्रगतिशील लेखक सङ्घको साझा मोर्चाको अवधारणालाई लागु गर्न प्रयत्न गर्नुभयो । त्यो सम्मेलनबाट साधुराम नेपाललाई अध्यक्ष बनाएर पीताम्बर भण्डारीले आफ्नो जिम्मेवारी पुरा गर्नुभयो । पीताम्बर भण्डारी अध्यक्ष भएको त्यो आठ वर्षको कार्यकालमा विभिन्न कार्यक्रममा उहाँले बोलाइरहनु भयो म सिन्धुपाल्चोक पुगिरहेँ । उहाँले जति समय प्रेलस, सिन्धुपाल्चोकको नेतृत्व सम्हाल्नु भयो, त्यो जिल्लालाई सक्रिय जिल्लाको रूपमा दर्ज गराइरहनु भयो ।

२०६६ साल पुस ११ गते पिताम्बर भण्डारीले आफ्नो पहलमा काठमाण्डौबाट हामी नयाँ पुराना धेरै साहित्यकारहरुलाई किउल लग्नुभयो । त्यो कार्यक्रममा कृष्णचन्द्र सिंह प्रधान, तेजेश्वरबाबु ग्वंग, मोहन दुवाल, जगन्नाथ आचार्यलगायत अग्रज पुस्ताका साहित्यकार पनि हुनुहुन्थ्यो । हामी नयाँ पुस्ताका साहित्यकारहरूको ठुलो संख्या थियो । एउटा सामान्य गाउँमा त्यो स्तरको कार्यक्रम गर्नु सामान्य कुरा थिएन । सयौं पाहुनाहरुलाई रात बस्ने व्यवस्था मिलाउनु सामान्य कुरा छँदै थिएन । त्यसबेला खाएको खिरको सम्झना अझै पनि छँदै छ । अझ त्यही राति केही युवा साथीहरूसँग किउलको सामान्य एउटा छाप्रो पसलमा एकसय रुपैयाँमा एउटा सिंगो कालिज किनेर खाएको सम्झना पनि उत्तिकै ताजा छ । त्यहीँको कार्यक्रममा सिन्धुपाल्चोकको शैक्षिक उन्नयनमा पनि योगदान पुऱ्याउनुभएका वरिष्ठ साहित्यकार एवं संस्कृतिविद श्री तेजेश्वरबाबु ग्वंगःलाई व्यथित सिन्धु प्रतिभाका रुपमा र प्रख्यात छन्द कवि जगन्नाथ आचार्यलाई सिन्धुप्रतिभाका रुपमा सम्मानित गरेको थियो । त्यो कार्यक्रम आयोजनाको एकल केन्द्र हुनुहुन्थ्यो पीताम्बर भण्डारी । उहाँले आफू कुशल व्यवस्थापक रहेको परिचय पनि त्यो कार्यक्रमबाट राम्रोसँग दिनु भएको थियो ।

उहाँ जहाँ संलग्न हुनुभयो, त्यहाँ संगठन, क्रियाशीलता र परिणाम सकारात्मक देखिने गरेको साथीहरूको प्रतिकृया हुन्थ्यो । उहाँ हरेक समुदायलाई आफैँ सँगै हिँडेर विकास गर्न प्रेरित गर्ने असल जन-अभियन्ता हुनुहुन्थ्यो । नेपाली समाजको रूपान्तरणका प्रत्येक उपलब्धीमा पिताम्बर भण्डारीहरूको यथेष्ट योगदान छ । सिन्धुपाल्चोकको आउँदो पुस्ताले उहाँको योगदानलाई सम्झिएर इतिहासप्रति न्याय गर्न सक्नुपर्छ ।

०००