सोमनाथ आत्रेयको जन्म वि.स. ५२० तिर कर्णाटकको मैसुरमा भएको थियो । यिनी प्रतिहारवंशी गौर्जर ब्राह्मण थिए । यिनी निकै धनवान् थिए । यिनले गुजरातको सौराष्ट्रमा सोमनाथको भव्य मन्दिर बनाएका थिए र त्यसमा ज्योतिर्लिङ्गको स्थापना गरेका थिए । काबेरी नदीको बायाँ किनारमा ‘सोमनाथ पुरम्’ नामक नगर पनि यिनैले बसालेका थिए । यिनी ज्योतिर्लिङ्गको नित्य पूजा गर्ने गर्थे । (पौडेल वंशावली २०६०ः १८)
[ सोमनाथआत्रेयहरूका मूल पुरुष - १ देखि १३ सम्म ]
---------------------------------------------------------
१) सोमनाथ (बि.सं. ५२०) [आत्रेयहरूका मूल पुरुष ]
आत्रेयहरू वंशावलीको सोपान चढ्दैसोमनाथसम्म पुग्नसक्ने भएका छन् । यस कार्यबाट पानी पोखरेललाई मात्र होइन आत्रेय गोत्र धारण गर्ने सबैलाई आआफ्नो वंशावलीमा जोड्न सरल भएकोछ ।
सोमनाथ आत्रेयको जन्म वि.स. ५२० तिर कर्णाटकको मैसुरमा भएको थियो । यिनी प्रतिहारवंशी गौर्जर ब्राह्मण थिए । यिनी निकै धनवान् थिए । यिनले गुजरातको सौराष्ट्रमा सोमनाथको भव्य मन्दिरबनाएका थिए र त्यसमा ज्योतिर्लिङ्गको स्थापना गरेका थिए । काबेरी नदीको बायाँ किनारमा ‘सोमनाथ पुरम्’ नामक नगर पनि यिनैले बसालेका थिए । यिनी ज्योतिर्लिङ्गको नित्य पूजा गर्ने गर्थे (पौडेल वंशावली २०६०ः १८) ।
यसरी ‘सोमनाथ’ आत्रेयहरूका ऐतिहासिक मूलपुरुष ठहरिएका छन् ।
"मानव वंशको यस लामो यात्रालाई हाँक दिने शक्ति आफ्नो नभएको हुनाले मैले सोमनाथदेखि पुस्ताको गणना गरेको छु । उनको समयलाई सं ५२० देखि आरम्भ भएको स्वीकार गर्दै मैले आफ्नो वंशको प्रथम पुस्ताका पूर्वज उनलाई मानेको छु र आफूलाई उनको ४७ औं पुस्ताको सन्तान मानेको छु । यसरी यस वंशावलीको सत्ययुग मैले सोमनाथको युगलाई र ब्रह्मा स्वयंं सोमनाथलाई स्विकारेको छु । उनी पोखरेल, पौडेल, पाहाडी, गोतामे, चापागाई, खतिवडा, आत्रेय वस्थी, आत्रेय भट्ट, आत्रेय मिश्र, आदिका साझे पूर्वज हुन् ।” (प्राः बालकृष्ण पोखरेल जतनपुरे पानीपोखरेलको वंशावली २०६५ः२१)
‘पानी पोखरेल’का मूलपुरुष काशीदास/कुशभद्रा (वि.सं.९५०) ठहरिएका छन् । काशीदासको ऐतिहासिकतालाई पुष्टि गर्ने केही तथ्यहरु निम्ननुसार छन् :
२) रंगनाभ (बि.सं. ५५८ )
।
३) पुरनाभ (बि.सं. ५९४ )
।
४) ब्रम्हनाभ (बि.सं. ६३१ ) ।
।
५) प्रसरनाभ ( बि.सं. ६८० )
।
६) भीमदेव ( बि.सं. ७१८ )
।
७) पूर्णदेव ( वि.सं.७५६ )
।
८) देव शर्मा ( वि.सं.७९१ )
।
९) कश्यप देव ( वि.सं.८३५ )
।
१०) विकुशभद्र ( वि.सं.८५६ )
।
११) हरिशंकर ( वि.सं.८७७ )
।
१२) शिवशंकर ( वि.सं.८९७)
।
१३) विकुशभद्र ( वि.सं.९२० )
------------------------------------------
[ प्रसिद्ध भाषाशास्त्री बालकृष्ण पोखरेलले तयार गर्नुभएको वंशावलीमा उल्लेख हुनुभएका विकुशभद्रका पुत्र कुशभद्रा, पोखरेलका अन्य बंशावलीमा काशीदासका नामले प्रसिद्ध छन् ]
१) काशीदास/ कुशभद्रा (वि.सं.९५०)
‘पानी पोखरेल’का मूलपुरुष काशीदास / कुशभद्रा (वि.सं.९५०) ठहरिएका छन् । काशीदासको ऐतिहासिकतालाई पुष्टि गर्ने केही तथ्यहरु निम्ननुसार छन् :
१. काशीदास कन्नौजका राजा भएको र अलाउद्दीन खिल्जीले गद्दीबाट हटाएपछि बाहुनको भेष लिएर नेपाल पसेका थिए । (मोहन बहादुर मल्ल २०३५)
२. काशीदासका सन्तानले सोह्रवटा वाइसी राज्यमा राज्य गरेको पाइन्छ । केही चौबिसी राज्यमा पनि काशीदासका सन्तान राजा भएको प्रमाण भेटिएका छन् । (डा. राजाराम सुवेदी २०४५)
३. काशीदासका पुर्खा कन्नौज वा चित्तौरका राजा थिए । कन्नौजका अन्तिम राजा मठिमल राइठोरले दिल्लीका सुल्तानसँग युद्धमा ज्यान गुमाएपछि उनका सन्तानले “शर्मा पाध्य” लेख्न थाले । (टुची)
४. काशीदासको साइनो कन्नौजका राजा ‘सोमवंशी राइठुर’हरूसँग थियो । ‘योगी नरहरिनाथ इतिहास प्रकाश २.१ः३६४)
५. जाजरकोटे राजाको वंशावली, सोम वंशावली, सल्यानी राजाको वंशावली, अर्ज्याल वंशावली र गोतामे वंशावलीअनुसार पनि नेपालका सबै अत्रि र आत्रेय गोत्र हुने रैती र राजाका मूल पुर्खा कन्नौजबाट आएको पुष्टि हुन्छ । (डा. माधवप्रसाद पोखरेल, पानी पोखरेल नालोबेलो २०५७)
६. पानी पोखरेलका पुर्खा काशीदास नेपाल पस्नमा कन्नौजमा मुसलमानको आक्रमण नै कारण थियो । (कृष्णचन्द्र पोखरेल २०४२)
७. काशीदास कन्नौजबाट जुम्ला आएका हुन् । उनी षट्शास्त्रका ज्ञाता थिए । डा. राजाराम सुवेदी २०५४)
८. मुसलमान गजनवीको बनारससम्मको आक्रमणले जर्जरित भएर प्रतिहार साम्रज्य ध्वस्त हुँदा कन्नौजका राजकुमार हिमालयमा शरण लिन पुगे ।
(राहुल सांकृत्यायन १९४८ ई. किन्नर देशमे)
९. काशीदासका पुर्खा अर्थात् गुर्जर प्रतिहारवंशी राजाहरू बाहुन थिए । (डा. कन्हैयालाल मुन्सी, १९८४ इ. ४६)
१०. नेपालमा अत्रि र आत्रेय गोत्रधारी बाहुन, क्षेत्री (ठकुरी समेत) मगर, चन्द्रवंशी, राजा आदि काशीदास कै सन्तान हुन् । (डा. माधवप्रसाद पोखरेल, काशिदासको ऐतिहासिकता : २०५६)
११. काशीदास नेपाल आउँदा जुम्लामा आनन्दमल्ल र रिपु मल्लको शासन थियो, त्यसैले काशीदासले ती दुईमध्ये एकजना राजालाई भेटेको हुनुपर्छ र काशीदासको योग्यताबाट प्रभावित भएर राजाले उनलाई आफ्नी छोरी दिएर ठाकुरजी लेकदेखि दक्षिणतिर शासक बनाई दिए । (धनवज्र बज्राचार्यः२०२८)
१२. चित्तौरका अन्तिम राजा रत्नसिंह राठौर वंशका थिए । मुसलमानको अत्याचार सहन नसकी रत्नसिंहले पनि आफ्नो नाम ‘काशीदास पाध्य’ राखेर आफूलाई देववर्मा पाध्यका वंशज भन्ने चिनाएर मानसरोवर कैशाल पर्वतको तीर्थयात्रा गर्न भनी हिंडे । यसरी उनी जुम्ला आइपुगे, त्यहाँका राजालाई भेटे, आफ्नो सबै कहानी सुनाए र प्रभावित बनाए । (डा. माधवप्रसाद पोखरेल, पानी पोखरेलको नालीबेली - २०५७)
१३. रन्तसिंह (रत्नज्योति वा काशीदास पाध्य) जुम्ला राज्यमा अचानक देखा परे, कैशाल पर्वत र मानसरोवरको दर्शन गरे, दूधपोखरी, पानीपोखरी भर्नमा आफ्नो प्रतिभा पनि देखाए र जुम्लाकी राजकुमारी बिहे पनि गरे । उनको रहस्यमय सफलताले गर्दा त्यस क्षेत्रको लोकपरम्पराले उनैलाई जालन्धरी वा औतारी राजा भन्न थाल्यो । (इतिहास प्रकाश १.१ः६९)
१४. काशीदास नाउँका चन्द्रवंशी व्यक्ति षट्शास्त्रका ज्ञाता, वेदादिमा पारङ्गत र थु्प्रै चेलाहरुले सुशोभित थिए । उनी कन्नौज मुसलमानद्वारा आतंकित भएको देखेर यस ठाउँमा बस्न ठिक छैन भन्ने ठानी आफ्ना चेला साथ लगाएर साउन महिना लाग्दा सिजापति राजाका राज्यमा उल्मुख जात्रा चलिरहेको बेला त्यहाँ पुगेर राजाको मान र वृति पाएर बसे । (पं.वाणीविलास ज्योतिर्विद, सल्यानी राजाको वंशावली)
१५. “काशीदास भट्ट पोखरेल थरका मूल पुरुष हुन् । (पौडेल वंशावली, २०६०ः ५२)”
२ ) जयाकर ( वि.सं.९८० )
।
३ ) शिवदास ( वि.सं.१००५ )
।
४ ) विश्नुदास ( वि.सं.१०३० )
।
५ ) जयदास ( वि.सं.१०५५ )
।
६ ) दिवोदास ( वि.सं.१०७७ )
।
७ ) धर्मदाश ( वि.सं.११०० )
।
८ ) देवाखर ( वि.सं.११२४ )
।
९ ) सेवाकर ( वि.सं.११५३ )
।
१०) शेखर ( वि.सं.११८० )
।
११) ओमकार ( वि.सं.१२२० )
।
१२) रघुनन्दन ( वि.सं.१२४२ )
।
१३) भास्कर ( वि.सं.१२६५ ) का छोराहरू मध्ये एक भाइका सन्तान लुभु, खुर्कोट, कटुञ्जे, सिस्नेरी, सुन्दरीजल तिर फैलिए ।
।
१४) कपिलदेव ( वि.सं.१२९० )
।
१५) जगतानन्द ( वि.सं.१३१५ )
।
१६) जगतमणि ( वि.सं.१३४० )
।
१७) दुर्गादास ( वि.सं.१३७५ )
( दुर्गादासका छोराहरु मध्य कृष्णानन्दका सन्तान जतनपुर, धनकुट्टा, सिम्पानी तर्फ फैलिए भने विष्णुदासका सन्तानहरु खार्पा, माम्खा , चार्खु र छप्कि तर्फ फैलिए )
।
१८) कृष्णानन्द ( वि.सं.१४१० )
।
१९) रामानन्द ( वि.सं.१४६० )
।
२०) जगतानन्द ( वि.सं.१४९० )
।
२१) परमानन्द ( वि.सं.१५३७ ) ( परमानन्दले आफ्नो छोरा दण्डपाणि लाई लिएर दैलेखको पोखरेबाट लम्जुङ्गको दरवारमा पण्डित हुन पुगे )
।
२२) दण्डपाणि ( वि.सं.१५६८ )
परमपाध्या थिए बिद्वान राजाका राजगुरु पनि ।
लमजुङ्गका राजा खुसीभै दिए बिर्ता गुरु भनी ।।
जिल्ला लमजुङ्ग दुर्छाकोट दुर्छागाउँ सिमलचउर् ।
नागेश्वोर डिहीव्यासी झाक्रो खनु होस्मीचउर् ।।
मूलबाटो उँभो भोगगर्नु गौखोला अलैंचीबारी ।
तीन समेत बितलव पाए आफ्ना पराक्रमले गरि ।।
दुर्छाकोट लेख थियो, कछाड दुर्छा सिमलचउर् ।
गौखोला पानीघाट थियो, डिही ब्यासी नागेश्वोर ।।
गौखोला नाम परिवर्तन मिर्दुमखोलाकन भनी ।
भन्छन नागेश्वोर व्यासीलाई पोख्रेल्नी बज्यैको डिही ।।
पानी पोखरेलको बस्ति सिमलचउर् दुर्छागाउँमा ।
अलैचीबारी नागेश्वोर, घरैघर डिहीसम्ममा ।।
परमपाध्याका छोरा एक दण्डु पाध्या थिए भला ।
बंसिधर पाध्या जन्मे एक सुत दण्डु पाध्याका ।।
बंसीका पनि छोरा एक बशिष्ट नामका गुणी ।
बशिष्टमा सुकदेव पाध्या एकमात्र सुत छन् उनि ।।
सुकदेवकी श्रीमती मेनुकावती नामले ।
चिन्दथे जनम लिए पुत्र एक शिवहरिले ।।
शिवहरिका पत्नी पार्वता र दिव्यश्वरा ।
दिव्यश्वरा जेठी भइन कान्छी श्रीमती पार्वता ।।
(गणेशप्रसाद पोखरेलद्वारा लिखित बंशावलीबाट )
।
२३) बंशिधर ( वि.सं.१६१० )
।
२४)वशिष्ठ ( वि.सं.१६४२ )
।
२५) शुकदेव ( वि.सं.१६७४ )
( शुकदेव पुत्र शिवानन्द (शिवहरी) (बि.स. १७०५ ) को जन्म लमजुङ्गको दुर्छाकोटमा भएको थियो। यिनी बि.स १७३० तिर चौदण्डीगढी पुगे । शिवानन्द र वामदेव मिश्र दुवै लमजुङ्गका थिए। बामदेवकी बहिनि दिव्यश्वरासित शिवानन्दको लमजुङ्गमै बिबाह भएको थियो। वामदेव मिश्र पछि मकवानपुर दरवारमा आएर पुरोहित गर्थे। उनको स्वरुंग र चौदण्डीमा बिर्ता थियो । उनैले ज्वाइ शिवानन्दलाई स्वरुंग र चौदण्डीको बिर्ताको रेखदेख गर्न दिए । शिवानान्दका छोरा रामेश्वरलाई मामा बामदेव मिश्रले स्वरुंग मौजाको पूर्वी भाग काटेर विर्ता दिलाएका थिए। रामेश्वरले पाएको विर्ता भएकाले यद्धपि उक्त ठाउँलाई रामपुर भनिदै छ । पहिले रामपुर भनेर ठूलो भूभागलाई जनाउथ्यो तर अहिले एउटा गाउँमा सिमित भएको छ । )
शिवानन्द/ शिवहरीका दुई भाइ छोराहरु थिए । काशिराम (रामेश्वर) र सदानन्द । काशिराम (रामेश्वर) का सन्तान जतानपुरमा बसे भने सदानन्दका सन्तानहरु सिम्पानी , धनकुट्टा , सावाँ मझुवातर्फ गए ।
२६) शिवानन्द (शिवहरी वि. सं.- १७०५)
२६) शिवानन्द (शिवहरी वि. सं.- १७०५)
।
२७) रामेश्वर ( काशीराम - १७३८)
।
२८) चन्द्रलाल (चामु- वि.सं. - १७५५ )
।
२९) वैकुण्ठ ( वि.सं.- १७९५)
।
३०) देवर्षी ( वि.सं.- १८३०)
।
३१) जयभद्र ( वि.सं.- १८६०)
।
३२) लक्षिमापति ( वि.सं.- १८९५) पत्नी - खतिवडापुत्री कृष्णमाया
।
३३) राइटर कुलप्रसाद ( वि.सं.- १९१९) पत्नी - पौडेलपुत्री मङ्गला
।
३४) नन्दलाल ( वि.सं.- १९७०) पत्नी - दाहालपुत्री जयमाया
।
कृष्णै लाल र भानुभक्तजी भए जेठा र मध्यंबर ।
तेश्रा मीनप्रसादजी हुन गए पारी उज्यालो घर।।
कान्छा चाहिँ त नन्दलाल हुन ती बाठा चतुरा अति ।
मुद्धाले ठकुरीजीको गरिदिए धनधान्यको धेर खति ।।
बाबुनै रकमी प्रसिद्ध अघिका थिए ति राइटर ।
पारेथे ठकुरीमहाँ खलबली केही नमानी डर ।।
( कृष्णचन्द्र पोखरेल लिखित बंशावलीबाट )
।
३५) मातृका ( वि.सं.- २०२३) पत्नी - अन्जु न्यौपाने
।
३६) प्रसून ( वि.सं.- २०५४)
======================================
हजुरबुवा कुलप्रसादले राजदहकी पोडेलपुत्री मंगला पौडेलसँग विबाह गर्नुभएको थियो । पौडेल वंशावलीमा मातृका पोखरेलको स्थान :
- बिरञ्चिनारायण (३७)
[ सल्ले बिर्ता कायमगर्ने बाजे ]
- लक्ष्मी नारायण (३८)
- यज्ञपती (३९)
- सिरपती (४०)
- लक्ष्मी नारायण (४१)
- धर्मदत्त (४२)
[ धर्मदत्त पौड्यालको मावल पाल्पा भएकोले मावलतिरे उनी बसेर पढे । उतैबाट खरिदारको जागिर खाने सिलसिलामा मकवानपुरको चिसापानीगढी पुगे र त्यसपछि उदयपुरगढी पुगेको पाइन्छ ।सल्लेबाट पिताहरू हातिवन बसाई आइसक्नुभएको थियो । उदयपुरगढी जागिर खान आएपछि खोटाङ्गको हातिवनभन्दा उदयपुरको राजदह मधेससँग नजिक भएको र नून,मरमसला किन्ने हाट बजारपनी नजिक हुने, अन्नपात उब्जनी पनि हुने देखेर यतै बसेको भन्ने छ । ]
- मंगला (४३)
- नन्दलाल (४४)
- मातृका (४५)
No comments:
Post a Comment