मातृका पोखरेल
चारैतिरबाट ठूलाठूला चौडा डगरहरु त्यस बजारमा आएर ठोकिन्छन् । बर्षामा यो बजारको चहलपहल स्वाट्टै घट्छ । बर्षामा हिलो र पानीले यो बजार दुर्गमजस्तो लाग्छ । हिउँदमा भने यो बजारको चहलपहल एक्कासि बढ्छ । सोमबारचाहिँ यहाँ ठूलै बजार लाग्छ । यो यस क्षेत्रको ठूलो पशुबजार हो । सोमबार यहाँ पशुबजार मात्र लाग्दैन, तरकारीदेखि दैनिक उपभोगका सामान किन्ने र बेचनेको यहाँ निकै ठूलो भीड लाग्छ । यहाँको जनघनत्वमा केही वर्षदेखि निकै बृद्धि भयो । केही बर्षदेखि पहाडतिरबाट बसाइ सरेर आउनेहरुको चाप यो क्षेत्रमा निकै बढेर गयो । बजारको वरिपरि सयौं विघा जमिनका मालिकहरु छन् । काठमाण्डौका राणापरिवारदेखि मन्त्री र सचिवहरुका यस क्षेत्रमा ठूलाठूला मौजाहरु छन् । प्रायः उनीहरु हिउँदे धानको आम्दानी लिन र पुसमाघको काठमाण्डौको जाडो छल्नका लागि यहाँ आउँछन् ।
बजारनजिकै बस्ने गाउँका बुज्रुकहरु विहानै चिया पिउने निहुँमा यो बजारमा भेला हुने गर्छन् । गाउँबाट दूधदही बेच्न आउनेदेखि लिएर तरकारी बेच्न आउनेसमेत यो पसलमा निस्किएर एक कप चिया खाएर जान बानी परिसकेका छन् । बजारपरिपरिका गाउँमा घटेको घटना सबैभन्दा पहिले यहाँ सुनिन्छ र गाउँका सानासाना तिलजस्ता समाचाहरु यहाँबाट पहाड बनेर फैलन्छन् ।
यसको क्षेत्रमा भएका मौजाहरुमध्ये रवीन्द्रशमशेरको सबैभन्दा ठूलो मौजा हो । उनले धेरै जग्गा विक्री गरे पनि अझै पनि उनीसँग सयौं विघा जग्गा बाँकी नै छ । माओवादीको सहयोगमा भूमिहीन किसानहरुले उनको केही जग्गा कब्जा गरे पनि देशका अरु भागमा जस्तो यस क्षेत्रमा माओवादीहरुको उल्लेख्य उपस्थिति छैन । त्यसैले पनि मौजावालहरु अन्य क्षेत्रमा भन्दा यहाँ अलिक बढी चलखेल गर्छन् । रवीन्द्रशमशेर बृद्ध पनि हुँदै गएका र माओवादीसँगको डरका कारणले उनी अचेल राजधानी छाडेर बाहिर निस्कँदैनन् । रवीन्द्रशमशेरले मधेसतर्पmको सम्पूर्ण हेरचाहको जिम्मा आप्mनै फुपूका छोरा सरोजप्रतापलाई दिएका छन् । धेरै वर्षदेखि सरोजप्रताप मात्र नियमित यहाँ आइरहेका छन् ।
हामी सानै छँदा कोसीटप्पूतिरको ठूलो जङ्गल थियो । त्यहाँका जङ्गली जनावरहरु हाम्रो बस्तीतिर पनि आउँथे र अन्नवाली बिगार्थे । हामी केटाकेटीहरु एक्लैदोक्लै हिँड्नसमेत डराउँथ्यौं । पञ्चायती राजको समय थियो त्यस बेला । रवीन्द्रशमशेर आप्mनो परिवारसहित आउँथै र यतै बस्थे । उनीहरु यहाँ आएपछि हाम्रो वस्तीका धेरै मानिसले उनको परिवारको सेवाशुश्रूषा गर्नुपथ्र्यो । धेरै घरबाट एकएक जना जन पालो गरेर नोकर बन्नुपथ्र्यो । उनी यहाँ बसुन्जेल दलबलसहित दिनहुँ सिकार खेल्न कोसीटप्पूतिर जान्थे । उनको बसाइभरि यहाँको न्यायकानुन उनकै हातमा हुन्थ्यो । यहाँका माननीय, सभापतिहरु पनि दिनहुँ उनकै चाकडीमा लिप्त रहन्थे । उनको कुदृष्टि परेका कैयौं अभागीहरुले कुनै कसुरबिना थातबास छाडेर हिँड्नुपथ्र्यो । उनकै दयामायाले मन्त्री र सचिवहरुले राजधानीमै बसेर पनि बनजङ्गल फँडानी गरेर भर्खर आवादी गरिएका मौजाहरु हात पारेका थिए ।
रविन्द्रशमशेर यहाँ नआएको पनि अब त धेरै बर्ष भइसकेको थियो । छयालीस सालको राजनैतिक परिवर्तनले उनको हाइदुहाईलाई सानो धक्का दियो । त्यसपछिको माओवादी आन्दोलन उनका लागि अर्को बज्रपात सावित भयो । छयालीस सालको परिवर्तनपछि उनी एक पटक मात्र यहाँ आएको हामीले देख्यौं । त्यस बेला केही दिन बसेर उनी तुरुन्त काठमाण्डौ फर्किए । त्यसपछिका वर्षहरुमा सरोजप्रताप मात्र यहाँ आइरहन्थे ।
सरोजप्रताप यो बजारमा नआएको एक हप्ता भइसक्यो । उनी बजारतिर किन देखा नपरेका हुन्, हामी सबैलाई थाहा छ । हामीलाई उनको अनुहारमा देखिने छायाबारे थाहा छ । वैशाख ७ गते बिहान पनि उनी चियापसलमा आएर राजनैतिक पार्टीहरुलाई एक अध्याय गाली गरेर हिँडेका थिए । त्यस दिन दिउँसो राजनैतिक पार्टीहरुको ठूलो कार्यक्रम भयो यो बजारमा । प्रतिगामीहरुको प्रवक्ता बनेको भनेर सरोजप्रतापलाई कालो मोसो दल्नुपर्ने कुरा गरेका थिए केही नेताहरुले सभामा । त्यस दिनदेखि उनको अवस्था भूमिगत मानिसको भैंm भयो । अस्ति साँझमा मैले उनलाई सुनचरीको भट्टीपसलतिर पस्तै गरेको देखेको थिएँ । मलाई उनले नदेखेझैं गरे र कोल्टे फर्केर हिँडे । भट्टीपसलमा पसे पनि उनले त्यस दिनदेखि हल्ला गर्न छोडे । हामीले पनि अचम्म मान्यौं ।
सरोजप्रतापलाई गाउँमा सबैले ‘काजीसाहेब’ भनेर सम्बोधन गर्छन् । पहिलेदेखि काठमाण्डौबाट उनी यहाँ आउने खबरले नै यो ठाउँमा ठूलो हल्ला चल्थ्यो । अचेल उनी यहाँ कसरी गुमनाम भएर बस्न सकेका होलान् ! हामी युवाहरु रोमाञ्चित बनेका थियौं । त्यो बेला उनी यहाँ आउँदा हामीलाई भेट्न खुबै रहर गर्थे । हामीसँग गफ गर्दा उनी दङ्ग पर्थे । हामीले भने त्यसै बेला पनि उनका कुरा सुन्न दिक्क मान्न थालेका थियौं । उनका कुरामा नयाँपन केही थिएन — थोत्रा र पुराना कुराहरु । नौलो, नयाँ र आशावादी कहीँ छैन । तर हामी उनका कुरा सुन्न बाध्य थियौं । हाम्रा बाबु, काकाहरु पनि भित्रभित्र र एकान्तमा खुब गाली गर्थे तर अघि पर्दा उनलाई आदर गरेको अभिनय गर्थे । त्यसैकारणले पनि उनी हामी युवाहरुलाई ह्याकुलाले मिचेझैं गरेर कुरा गर्थे ।
काजीसाहेबकै लागि भनेर हरदम यहाँ एउटा घोडा पालिएको हुन्छ । हामीले सानैदेखि देखेको घोडा उनको कामतमा अझै छँदै छ । अब त त्यो घोडा पनि बूढो भइसक्यो । बर्ष दिनमा एकदुई महिना उनी यहाँ आएर बस्छन् । अहिलेसम्म रवीन्द्रशमशेरपछाडि यो घोडामा चढेको काजीसाहेबले बाहेक हामीले अरु कसैलाई देखेका छैनौं । त्यही बूढो घोडा लिएर उनी आउँछन् र चोकको चौतारोमा बाँद्छन् । पहिले उनी यस ठाउँमा आउँदा यो चौतारोमा उनको घोडा हिनहिनाएपछि यो सानो बजार एकतमासले थर्किन्थ्यो मानौं एउटा भूकम्पै गएजस्तो लाग्थ्यो । उनको घोडाको टापको आवाजसँगसँगै यो बजार भयभीत बन्थ्यो । अब त त्यो घोडा पनि बूढो भइसकेको छ र ऊ पहिलेको जस्तो फुर्तिलो देखिँदैन ।
‘काजीसाहेबले तिमीलाई राम्रा आँखाले हेरेका छैनन्, अलिक होस गर ।’ चियापसले काकाले भनेपछि म एक पटक जिल्ल परेँ । म उनीसँग भएका विगतका संवादतिर फर्किएर सोच्न थालेँ ।
‘अहिलेको युगमा राजाले शासन गर्नु प्रजातन्त्रवादीहरुले सोच्नै नसक्ने कुरा हो ।’ राजाले माघ १९ गते गरेको घोषणा समयसुहाउँदो छ भनेर उनले सबैका अघि भनिरहँदा मैले थोरै प्रत्युत्तर थपेको थिएँ । त्यसपछि उनका आँखा एकाएक राता भएका थिए । उनले मलाई हेर्ने आँखामा त्यसपछि अत्यन्त भिन्नता पाउन थालेको थिएँ ।
‘तिम्रो छोरालाई ठिक ठाउँमा राख्ने गर ।’ एक दिन मेरो बुबालाई उनले भनेछन् । त्यसपछि मेरो बुबा मेरो भविष्यलाई लिएर आतकिंत देखिनुभयो ।
काठमाण्डौबाट यहाँ आएपछि उनी यो सानो बजारमा रक्सी र चियाका मलिला ग्राहक हुन् । रात पर्दै गएपछि भट्टीपसलभित्रबाट सरोजप्रतापको आवाजले बजार छिचोल्दै नजिकैका पातला बस्तीतिर पुग्छ । कप्mर्यू लगाएझैं बजार चकमन्न हुन्छ । मानिस सास मारेर बस्छन् । भोलिपल्ट बिहानै उनी घोडा चढेर फेरि यही बजार आउँछन् । यस पटक उनी काठमाण्डौबाट अलिक ढिलो गरेर यहाँ आइपुगे ।
‘आन्दोलन चर्केपछि त काजीसाहेबले मुखै देखाएनन् नि गाँठे !’
चुरोटलाई भुइँमा मिल्काउँदै रुद्रहरी एक पटक बिस्तारै खितखिताए ।
‘जनताको शक्तिलाई कमजोर आँक्नु हुँदैन नि !’ चियापसले काकाले आज स्वर उकासेर बोले ।
‘यी झण्डाहरु देखेर एक पटक त काजीसाहेब छक्कै पर्लान् !’ उनले घोडा बाँध्ने चौतारोतिर देखाएर रुद्रहरीले फेरि भने । ‘यो चौतारोमा सभा हुँदै गरेको देखेर काजीसाहेब नहरको आड लिँदै लुसुक्क भागेको मेरै आँखाले देखेको हुँ चाइन्जो ।’ चाइन्जो पण्डितको स्वर फुर्तिलो थियो ।
‘होइन पण्डितबाजे ! तिमी त अलिक ढाँट्छौ पनि ।’ रुद्रहरीले एक पटक फेरि पण्डितलाई छासे ।
‘मरिजाउँ, सत्तेसत्ते चाइन्जो, ढाँटेको भए आजको रात काट्न नपाउँ !’ चाइन्जो पण्डितले आप्mनो कुरालाई फेरि हैंसे गरे ।
‘हिजो त तिमी काजीसाहेबकै कुरालाई ‘होत नि चाइन्जो’ भन्दै साक्षी बस्थ्यौ त ?’ रुद्रहरीले फेरि पण्डितलाई अर्को क्षेप्यास्त्र हाने ।
‘हिजो तैंले के उनको अघिल्तिर राजाको शासनको विरोध गरिस् र ?’ चाइ्रन्जो पण्डित पनि डेग चलेनन् । पसलमा बसेका मानिसहरु सबै एक पटक गलल्ल हाँसे ।
‘तिमीहरु चुप लागे पनि म यही केटाहरुको साथ लागेर आन्दोलनमा हिँडेको हुँ ।’ रवि मास्टरले सबैतिर औंला ताके ।
‘अब घोडा कहाँ बाँध्लान् काजीसाहेबले ! उनले घोडा बाँध्ने चौतारो त रातो झण्डाले ढपक्कै ढाकेछ नि !’ तिलकबहादुर प्रसङ्ग मोड्दै खितखिताए । तिलकबहादुरले काजीसाहेबका बारेमा यसरी व्यङ्ग्य गरेर बोलेको सुनिएको थिएन । कसैले काजीसाहेबको बारेमा नकारात्मक कुरा ग¥यो भने उनी कुनै प्रतिक्रिया नदिई जिब्रो मात्र टोक्थे ।
‘अब उनीसँगसँगै उनको घोडाका पनि दिन गए ।’ रवि मास्टरले फैसला सुनाएझैं गरेर सुनाए ।
हिजोआज यो चौतारो पनि नयाँ र भिन्न लागिरहेको छ । यही चौतारोबाट मानिसहरुले देशका समस्या र समाधानका बारेमा आप्mना धारणा प्रस्तुत गरिरहेका छन् । वैशाख ७ गतेपछि उनी यस ठाउँमा एक पटक पनि देखा परेनन् । उनको घोडा बाँध्ने चौतारोमा पनि रङ्गीबिरङ्गी झण्डाहरु गाडिएका छन् । मलाई चौतारोसँगै यो सानो बजार पनि नितान्त नौलो र स्वाभिमानी हुँदै गएजस्तो लाग्यो । चौतारोबाट घोडाको गन्ध बिस्तारो हराउँदै गएको छ ।
गरिमा, वर्ष, २५, अंक ५ पूर्णाङ्क २९३, २०६४ वैशाख
No comments:
Post a Comment