मातृका पोखरेल
आज बिहानैदेखि माइलीको मन बेचैन भइरह्यो । सपना देख्दा पनि नपत्याउने जस्तो घटना उसल आज आप्mनै आँखाले देखी । अभैm सोची कतै यो घटना सपना त होइन ? आपैंmलाई एकपटक फेरी छामी । होइन बिपनै हो । कोठाभरि बुट जुत्ताका पाइलाहरु हेरेर विपनै भएको ठहर गरी । आँगनमा राखेको कोदालो बोकेर गएका सैनिकहरुले लासलाई त्यही खोल्सामा गाडे र उनीहरु कोदालोलाई त्यही बाटोमा फालिदीएर हिडे । कोदालोलाई उठाएर घर ल्याउन पनि उसको मनले मानेन । एक मनले माइलीलाई त्यो कोदालोलाई त्यहीबाट तल खोल्सातिर फालिदिन मन लाग्यो । यो ठाउँमा अब कसरी दिन र रात बिताउने भन्ने चिन्ताले उसको मन नराम्ररी चर्कियो । बिहानै मारिएको मान्छेको अनुहार उसको आँखामा झल्झली आइरह्यो । ‘कहाँको मान्छे होला ऊ ?’ माइलीलाई जाडोमा कामीरहेको त्यही अनाथको सम्झाना आयो । कति निरुपाय र असहाय मान्छे थियो ऊ ।
‘माइली नानी ! आज बिहान एतातिर धेरै पटक बन्दुक पड्किएको हामीले सुनेका थियौं । तिमीले केही थाहा पायौ’ दूध लिएर आएका राउत दाइले दूधको भाँडो भुइँमा नबिसाउँदै सोधे ।
‘अहँ थाहा छैन ।’ उसले नजानिदा नजानिदै रुखो जबाफ फर्काई ।
दूध लिएर आउने मानिसहरुलाई पनि आज उसले एक छिन बसौं भनेर जोड गरिन । पहिले पहिले उनीहरुलाई चिया खाएर जान कर गर्थी ऊ । आज उसलाई उनीहरुसँग राम्ररी कुरा गर्न पनि चाहना भएन । हिंड्ने बेलामा सेनाहरुले भनेको कुरा उसको मानसपटलमा अझै पनि गुन्जिरहेको थियो ।
‘यो घटना कसैलाई भनिस भने तँलाई र तेरो छोरालाई पनि त्यही खाल्डोमा गाडिदिन्छौं ।’ त्यसबेला शाहीसेनाको एउटा मान्छे यसै गरी गर्जेको थियो । त्यसबेला माइलीको मन अत्तालिएर काँपेको थियो ।
कटारीबाट बिहानै हिडेको पहिलो बस सिरिसे भन्ज्याङ्गबाट उँभो लाग्यो । आज उसलाई चिया पठाउने जाँगर पनि छैन । बिहान ल्याएको दूध पनि नतताइकन उसले दराजको कुनामा थन्क्याई । पाँच वर्ष बितिसक्यो बेतिनी भन्ज्याङ्ग रुँगेको । जीवन भोगाइका पीडाहरुको अर्को महाभारत छ ऊसँग । बाँच्नलाई सबैभन्दा ठूलो सफलता मान्नेहरुका लागि ती पीडाहरु फगत पानीका फोकाहरु मात्र हुन् । माइली यस्तै कुराहरु सोच्छे र कहिले काहीं आप्mनो जीवनलाई मूल्यांकन गर्छे । नजिकैका गाउँ र वस्तिबाट गाई चराउन आउने आप्mनै उमेरका छोरी बुहारीहरुका सपनाहरुसँग दाँज्छे । हिउँदको तुषारोले खाएका महाभारत डाँडाका कलिला विरुवाहरुजस्तै छन् उसका रहरहरु । वर्षाको समयमा हलक्क हल्किन्छन् र हिउँदमा कठ्याँग्रिएर मर्छन् । लोग्नेको सम्झना हुन छाडेको पनि बर्षौं भइसक्यो । लोग्नेप्रति पनि तीब्र घृणा छ उसलाई । कटारी ओखलढुङ्गाको बाटो खन्ने काम पूरा नहुँदै ऊ सरुवा भएर अन्यत्र गयो । त्यसपछि माइलीसँग उसको कहिल्यै भेट भएन । केही वर्ष माइलीले सानो छोरो बोकेर धेरैतिर खोज्ने प्रयत्न गरी तर पछि थकित भएर बसी । आप्mनै लोग्नेको कारण माइलीको मनभित्र सैनिकहरुप्रति घृणाको एउटा घर बनेको थियो । आज विहानैको घटनापछि सैनिकहरुप्रति उसको घृणा झनै बढेर गयो ।
माइलीले धेरै पटक आप्mनो विगततिर फर्केर आगतका निम्ति सोची । जति सोचे पनि आज विहानको घटनापछि बेतिनीमा बाँकी दिनहरु काट्न गाह्रो भएको महशूस भयो उसलाई ।
बसबाट मानिसहरु ओर्लिए ।
‘चिया खाउँ न, चिया पाइँदैन’ धेरै जनाका यस्ता प्रश्नबाट माइली एकपटक झस्की । आपूmले चिया नपकाएर गल्ती गरेजस्तो बोध भयो उसलाई । चिया नपकाएर के खाने ? आपूmले गरिबीसँग जुधेका त्रासद दिनहरुतिर फर्की ऊ ।
आज चिया छैन भनेर ग्राहक फर्काउनुपर्दा माइलीले आपूm एकपटक फेरि पराजित भएको महसुस गरी । उसको भविष्यलाई खिसीट्यूरी गर्दै बस फेरि घुर्मीतिर लाग्यो ।
घामका झुल्काहरुले उत्तरतिरका पहाडका टाकुराहरु पहेंलै टोपी लगाएर उभिएजस्तै देखिए । बेतिनीमा मानिसहरुको भीड बिस्तारै बढ्न थाल्यो । पहाडबाट मधेसतिर झर्ने मानिसहरु त छँदै थिए, बिहानै पड्किएको बन्दुकको आवाज सुनेर वास्तविकता बुभ्mन आउनेहरु पनि प्रसस्तै थिए ।
‘ए माइली नानी ! आज याँ बन्दुक पड्किएको आवाज सुनियो, तिमीलाई केही थाहा छ ?’ पण्डित भवनाथ घँघरुको लौरो टेकेर छेउमै आएर उभिइरहेका थिए ।
‘बिहान सेनाहरुले मारेको मान्छेको अनुहारसँग पण्डित भवनाथको अनुहार कतै मिलेको त होइन’ माइलीले भवनाथको अनुहारतिर हेरी । मनमा फेरि चिसो पस्यो ।
पण्डित भवनाथको छेउमा दुब्लो जिउ भएकी निन्याउरी एउटी आइमाई पनि थिई । महाभारत डाँडाको ठण्डी र चिसोले निलो ओठ टोकेर उभिइरहेका तीनजना सानासाना बच्चाहरु उसको थोत्रो फरिया समाएर उभिइरहेका थिए । भवनाथले सोधेको प्रश्नको उत्तर पाउन ती महिलाका आँखा माइलीको अनुहारमा एकनासले अडिए ।
‘किन सोध्नुभयो पण्डित बाजे ?’ माइलीले आप्mनो शंकालाई पुष्टि गर्न खोजी । ‘मेरो जेठो छोरालाई शाही सेनाले पक्रेर हिजो राती यही बाटो ल्याएका थिए । बिहानै बन्दुक पड्किएको आवाजले हाम्रो मनमा चिसो पस्यो नानी !’ पण्डित भवनाथ ओठ कमाउँदै बोले ।
‘तीन पटक बन्दुक पड्किएको आवाज त मैले पनि सुकेको थिएँ ।’ राम्चे डाँडाबाट कटारीतिर हिँडेका दलबहादुर सुनुवारले पनि राय राखे । माइलीले तीनवटा साना बच्चाहरु तिर हेरी र एकपटक फर्केर आप्mनो छोरातिर हेरी ।
‘यो आइमाई त्यही आज बिहान मारिने मान्छेकी स्वास्नी रहिछ र यी सानासाना बच्चाबच्चीहरु उसैका छोराछोरी रहेछन् ।’ माइलीले आपूmभित्रको शंकालाई पुष्टि गरी ।
‘अब के भन्ने यिनीहरुलाई !’ माइलीका अघिल्तिर जटिलताको एउटा पहाड उभियो । मानिसहरुको भीड बिस्तारै बिस्तारै बढिरहेको थियो ।
बेतिनी भन्ज्याङ्गमा बिहानको घाम पहेंलै भएर पोखियो । विहान चलेको गोलीका बारेमा भीडमा संवाद र बहसले नयाँनयाँ तर्क र अनुमानहरु चल्दै थिए । यो घटनालाई कसरी व्यक्त गर्ने भन्ने कुराले माइलीको मनभित्र द्विविधाको एउटा हुण्डरी चल्यो ।
‘नभन्ने पनि कसरी ?’ अधिर भइरहेको आप्mनै मनसँग माइलीले फेरि तर्क गरी । सैनिक ड्रेस लगाएको अर्को एक हुल परको कुइनेटोबाट यतैतिर सोझियो । माइली फेरि आतंकित् हुन्थे । ‘मावोवादी सेनाहरु आए, संवादमा व्यवस्त एकजना मानिसले भीडलाई सचेत बनायो ।
‘कि शाही सेना हो ।’ अर्को एकजना मान्छेले फेरि त्रास पोख्यो ।
‘बिहान आउनेहरुको भन्दा बेग्लै ड्रेस छ ।’ माइलीले त्यो हुल शाही सेना नभएको लख काटी । र आप्mनो मनलाई अलिक ढुक्क बनाई ।
चौबाटोको कर्मथलो भएकोले माइली साही सेना र माओवादी सेना दुबैलाई राम्रैसँग जान्दथी । ऊ माओवादी सेनाका पनि कुरा र काममा एकदमै तालमेल भेटाएको अनुभव गर्दिनथी ।
‘हामी त बन्दुक बोकेर हिँड्यौ तँ किन बसिराखेकी ?’ सैनिक लश्करको अघिल्तिरबाट आएका दुइटी युवतीको कुराले ऊ झल्यास्स भई ।
‘अप्सरा र ठाइली ?’ माइलीले फेरि एकपटक गौर गरेर हेरी । ‘होइन तिमेरु पनि माओवादी’ माइलीले अचम्म मानेर आँखीभौँ उचाली ।
‘अब तँ मात्र बाँकी छेस्’ अप्सरा खित्खिताउँदै हाँसी ।
अप्सरा र ठाइली उसको सानैदेखि बनजङ्गल गर्दाका साथीहरु थिए । उनीहरुको जीवन दशा पनि माइलीको जस्तै थियो । अर्थात् उनीहरु पनि माइलीभैंm शाही सैनिकहरुको नाटकीय प्रेममा परेर धोका खाएकाहरु थिए । आज यो रुपमा उनीहरुलाई देख्दा माइली अचम्मित भई ।
भीडलाई पन्छाउँदै कमाण्डर जस्तो देखिने एकजना माओवादी सेना माइलीको अघिल्तिर आएर कडा स्वर निकालेर सोध्यो । ‘आज बिहान यतातिर गोली चल्यो, तपाईंलाई केही थाहा छ ?’
माइली एकछिन चुप लागि । ‘तपाईं किन चुप लाग्नुभयो ।’ ऊ अझ करायो । माइलीलाई यो घटना कसैलाई नभनेर लुकाउनु पनि अपराध गर्नु हो भन्ने बोध भइरहेको थियो । अगाडि आउने खतरालाई उसले झल्झली देखिरहेकी थिई । यति हुँदाहुँदै पनि उसले यो घटना सुनाउने आँट गरी ।
‘शाही सेनाका मान्छेहरुले बिहानै एउटा मान्छेलाई लिएर आए र यही ठाउँमा गोली हानेर मारे ।’ माइलीले खोल्सातिर औंलाले देखाउँदै भनी ।
‘मेरो छोरो त माओवादीनै होइन, कसरी मारे ?’ पण्डित भवनाथ चिच्याएर कराए । भवनाथसँगै आउने महिला यो कुरा सुन्ने बित्तिकै भुक्लुक्कै भुइँमा ढलिन ।
‘फेरि यहाँ लास प¥यो’ एकजना मान्छे करायो । ‘होइन ! होइन ! बेहोस भएकी हुन् ।’ अर्को मान्छेको आवाज सुनियो । माइली अत्तालिदै भित्र गई र एउटा गुन्द्री लिएर बाहिर आई । बेहोस भएर भुइमा लडेकी महिलालाई गुन्द्रीमा सारेर राखी । माओवादीका महिला छापामारहरुले माइलीलाई सहयोग गरे । माओवादीका छापामारहरुको ठूलो हिस्सा खोल्सातिर हिँड्यो ।
‘माओवादीहरु धेरै राम्रो कुरा गर्छन्, तर कुरा अनुसारको काम गरेका छैनन् ।’ माइलीले छापामारको प्रमुखसित बहस गर्ने शैलीमा कुरा सुरु गरी ।
‘भरखर भरखरै हिंडेका मानिसहरु छन् । धेरैले बुझिसकेका छैनन् । अलिअलि त त्यस्तो भइहाल्छ नि’ छापामार प्रमुखले कुरा बुझाउने तरिकाले भन्न खोज्यो ।
‘माउत्सेतुङ्ग भन्ने मान्छेका अनुसार माओवादीले कामै गरेका छैनन् भन्छनन् धेरै मान्छेहरु । उसले त जनताको चित्त नबुझाई केही पनि लिनु हुँदैन भन्थे रे !’ माइलीले तर्कको अर्को झटारो हानी । ‘हामीले के लुटेर खाएको छ देख्नुभा छ’ पछिल्तिर बसेको छापामार आक्रमक देखियो । ‘जनताले चित्त बुझाएर दिएका छैनन् ।’ माइलीले पनि कडा स्वर पारी ‘माइली दिदी अब झन तिमी यहाँ बस्न गाह्रो हुन्छ ।’ हामीसँग हिँडे हुन्छ । अप्सराले माया गरे जस्तो गर्दै भनि ।
‘अप्सराको कुरा त सत्य हो । अब यहाँ बस्न नपाउनु मेरो बाध्यता हो ।’ अप्सराको कुरा भुइँमा खस्न नपाउँदै माइलीले मनमनै स्वीकृती जनाई । ऊ एकछिन चुप भई ।
माओवादी आन्दोलनमा हिँड्न माइलीले स्वीकृती जनाएको कुरा सबैले बुझे । अप्सरा र ठाइली सबैभन्दा बढी खुसी देखिए र माइलीलाई एकएक गर्दै अँगालो हाले ।
‘के गर्नु हाम्रो त बाध्यता पनि हो नि ।’ माइलीले दुईटैको कानमा खुसुक्क भनी । अप्सरा र ठाइलीको आँखामा खुसीको आँसु डबडबाएको देखियो ।
दिउँसो घुर्मी र कटारीबाट चिया र खाजा खान बेतिनी आइपुगेका बसका यात्रुहरुले माइलीको पसल माथिको छानामा रातो भण्डा फहराइरहेको देखेका थिए ।
मिर्मिरे, बर्ष ३२: अंक : १ पूर्णाङ्क: २६०, २०६४ वैशाख
No comments:
Post a Comment